Misschien is het niet de wereld die verhardt, maar zijn wij het zelf door te willen voldoen aan wat er van ons gevraagd wordt.
We leven in een tijd waarin succes wordt afgemeten aan cijfers. Groei is de standaard geworden: groter, sneller, winstgevender. Maar met elke schaalvergroting verdwijnt er iets van nabijheid, aandacht, betekenis.
Managers, bestuurders, politici: velen zijn verstrikt geraakt in structuren die hen dwingen te sturen op wat meetbaar is, niet op wat voelbaar is. En zo wordt het menselijke gereduceerd tot human resource en de ziel van een organisatie tot efficiency score. Een systeem dat alleen leeft van cijfers, raakt onvermijdelijk zijn hart kwijt.
In het verfilmde boek The Penguin Lessons was er één onverwacht wezen dat een heel systeem veranderde. Niet door beleid, niet door macht, maar door aanwezigheid. Een pinguïn die compassie losmaakte in een klas vol pesterijen en competitie. Dit ‘huisdier’ van de Engelse leraar op een elitaire jongens kostschool in Argentinië, verlegde de focus.
In de zorg zie je het nog, compassie, daar waar betekenis ingebakken zit in de dagelijkse handeling. In familiebedrijven vaak ook, waar mensen elkaar nog kennen, waar werk verweven is met leven. Maar in de wereld van targets, kwartaalcijfers en aandeelhouders wordt compassie vaak gezien als luxeartikel. Als compassie/bezieling überhaupt nog wordt gezien. En dan ontstaat de illusie van herstel als reactie op dit gemis: Human Resource Management en Welfare-programma’s worden opgetuigd om menselijkheid te “managen”. Maar dat zijn bedachte gedrochten van symptoombestrijding, van mismanagement, pijnstillers voor organisaties die vergeten zijn wat het betekent om mens te zijn.
Idealen als kompas
De ware taak van leiderschap is niet het volgen van spreadsheets, maar het bewaken van zin. Leiders zijn er niet om te dansen naar de pijpen van financiers of aandeelhouders, maar om te waken over het welzijn van hun mensen. Deze mensen die elke dag hun aandacht, hun energie, hun gezondheid geven, en hun privé-leven ritmisch verweven met het ritme van hun werk.
Er zijn meer belanghebbenden dan aandeelhouders. Wanneer de winst daalt, eet de financier/aandeelhouder er geen boterham minder om, maar de medewerker voelt het in zijn huis, zijn gezin, zijn hartslag. Wie dat verschil niet respecteert, is geen capabele leider met compassie, maar slechts een geslaagde voor de rekentoets en een marionet.
Idealen zijn geen zwakte, ze geven richting, vertrouwen. Zonder idealen wordt een leider een uitvoerder van andermans doelen. Met idealen wordt hij een bouwer van betekenis, iemand die weet dat een gezonde organisatie pas werkelijk winstgevend is als zij bijdraagt aan menselijkheid.
Nieuwe verantwoordelijkheid
Leiderschap is geen positie boven mensen, maar een belofte voor mensen. Elke leider, manager of bestuurder draagt een innerlijke opdracht: de bewaker te zijn van compassie in systemen, ook als die systemen en organisatiestructuren dat vergeten zijn. Niet om zachter te worden, maar om werkelijker te worden. Werkelijk van betekenis te blijven en meer te realiseren dan tevredenheid over de winst onderaan de streep.
De pinguïnles zegt: breng iets onverwachts in je organisatie, een moment van stilte, een daad van zorg, een beslissing die niet uit angst maar uit vertrouwen wordt genomen. Herinner de reden waarom je ooit begon. Bescherm wat menselijk is, midden in wat berekenbaar is. Want leiders die idealen durven belichamen, wekken iets groters op dan winst: respect, vertrouwen, verbondenheid en toekomstperspectief.
Misschien is het niet de wereld die verhardt, maar zijn wij het zelf door te willen voldoen aan wat er van ons gevraagd wordt. Waar is de stem van ons eigen hart gebleven? Of, als we eerlijk naar onszelf durven zijn: waar ben ik gebleven met mijn compassie?